ประจักษ์ ก้องกีรติ : ปรองดองแบบไทยๆ ปรองดองแบบไม่เห็นหัวประชาชน
Posted: 31 Jan 2017 07:48 AM PST (อ้างอิงจากอีเมล์ข่าว เวบไซท์ประชาไท)
ตลอดช่วงเวลาแห่งความขัดแย้งที่ ขยายตัวอย่างรวดเร็ว และรุนแรงของสังคมไทยในรอบ 12 ปีที่ผ่านมา หากนับตั้งแต่การเกิดขึ้นของม็ อบพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิ ปไตยเมื่อปี 2548 จนกระทั่งถึงปัจจุบันนี่ไม่ใช่ ครั้งแรกที่เราได้ยินคำว่า “ปรองดอง”
หากยังคงจำกันได้ ภายหลังเหตุการณ์สลายการณ์ชุมนุ มปี 2553 ซึ่งก่อให้เกิดความสูญเสีย มีผู้ได้รับบาดเจ็บ และเสียชีวิตจำนวนมาก จนมาถึงปัจจุบันภายใต้การเข้ายึ ดอำนาจทางการเมืองของ คสช. ซึ่งกินเวลามาเกือบ 3 ปี เราได้เห็นคณะทำงานในเรื่ องการสร้ างความปรองดองมากมายหลายชุด โดยแต่ละชุดต่างเกิดขึ้นในบริ บทที่ไม่เหมือนกัน รวมทั้งมีรายละเอียดและข้ อเสนอที่แตกต่างกันไป แต่พูดกันอย่างถึงที่สุดแล้วไม่ มีรายงานเรื่องการสร้ างความปรองดองชุดไหนที่ถู กนำมาใช้ในทางปฎิบัติ และประสบความสำเร็จแม้แต่เพี ยงชุดเดียว และมากไปกว่านั้นสิ่งที่เราเรี ยกว่าการปรองดอง(+นิรโทษกรรม) กลับกลายเป็นหนึ่งในชนวนที่ นำไปสู่การรัฐประหารเมื่อปี 2557
แน่นอนว่าการมีชนวนเพียงอย่ างเดียวไม่น่าจะเป็นปัญหาลุ กลามจนบานปลายมาสู่การยึ ดอำนาจรัฐประหาร หากว่าเมื่อ 3 ปีก่อนสังคมไทยเลือกเพียงแค่ การตัดชนวนออก และปล่อยให้เกิดกระบวนการเรี ยนรู้ใหม่ภายใต้กติกาที่เราเรี ยกมันว่า “ระบอบประชาธิปไตย” แทนที่จะโหมไฟใส่ชนวน ร่วมกันสร้างทางตัน จนนำไปสู่การรัฐประหารที่ในที่ สุด
อย่างไรก็ตามภายหลังการรั ฐประหารได้มีความพยายามสร้ างการปรองดองขึ้นมาอีกหลายครั้ง แต่ก็ไม่มีครั้งใดที่ ประสบความสำเร็จ เพราะส่วนหนึ่งคณะกรรมการที่ได้ มีการตั้งขึ้นมาต่างก็ไม่ได้รั บการยอมรับจากคู่ขัดแย้ง และไม่ได้มีผลงานที่ออกมาเป็นรู ปธรรมชัดเจน
แต่ล่าสุดหัวหน้าคณะรั กษาความสงบแห่งชาติ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ได้ใช้อำนาจตามมาตรา 44 ในรัฐธรรมนูญชั่วคราวปี 2557 ออกคำสั่งหัวหน้าคณะรั กษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ที่ 3/2560 เพื่อจัดตั้ง "คณะกรรมการบริหารราชการแผ่นดิ นตามกรอบการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติ และการสร้างความสามัคคีปรองดอง( ป.ย.ป.)" เมื่อวันที่ 17 ม.ค. 2560 เพื่อเดินหน้าทั้งเรื่องการปฏิ รูป ยุทธศาสตร์ชาติ และการปรองดอง ท่ามกลางความสงสัยว่า การปรองดองครั้งนี้มีที่มาที่ ไปอย่างไร และเหตุใดที่ คสช. จึงคิดว่าควรสร้ างกระบวนการปรองดอง นัยทางการเมืองของการปรองดองครั้ งนี้มีความหมายว่าอย่างไร ไปจนถึงคำถามที่ว่า กระบวนการที่กำลังจะเกิดขึ้นนี้ จะเรียกว่า การสร้างความปรองดองได้จริงหรื อไม่
ประชาไทสัมภาษณ์ ประจักษ์ ก้องกีรติ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ประจำสาขาวิชาการเมืองการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ถึงกระบวนการปรองดอง ซึ่งเป็นหนึ่งในกลไกของสิ่งที่ เรียกว่า ความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่าน สุดท้ายเราพบว่า สิ่งที่กำลังจะเกิดนี้ แท้ที่จริงอาจจะเรียกมันไม่ได้ ด้วยซ้ำว่าเป็น “การปรองดอง”
ประชาไท: หลายๆ ครั้งที่เราได้ยินเรื่ องการปรองดอง รวมทั้งครั้งนี้ด้วย ช่วงเวลาที่ถูกหยิบยกมาว่าเป็ นช่วงเวลาของขัดแย้งทางการเมื องรอบนี้มักจะไปเริ่มต้นที่ปี 2548 เป็นต้นมา การที่ย้อนกลับไปเริ่มต้นที่ปี 2548 กำลังบอกอะไรเราบ้าง
ประจักษ์: แสดงว่าเขาเริ่มนับตั้งช่วงที่ เริ่มมีความขัดแย้งที่ลามไปสู่ ระดับมวลชน ปี 2548 เองก็เป็นจุดเริ่มต้นของกรณีม็ อบพันธมิตร ขบวนการแอนตี้ทักษิณ ซึ่งที่สุดแล้วนำไปสู่การรั ฐประหารปี 2549 และจากม็อบพันธมิตรก็นำไปสู่ การเกิดขึ้นของม็อบ นปช. นั่นคือความขัดแย้งสีเสื้อที่ เรารู้จักกัน เขาก็เริ่มนับจากตรงนี้
จริงๆ ก็น่าสนใจ ถ้าเรามองในกรอบที่มันกว้ างออกไป เวลาทั่วโลกเขาพูดถึ งความปรองดองเขาหมายถึงอะไรกั นแน่ และถ้าเรามองเห็นเรื่องนี้ แล้วกลับมามองประเทศก็อาจจะเห็ นว่าการปรองดองที่มีการพูดถึงกั นอยู่ในขณะนี้ เป็นการปรองดองแบบไทยๆ ซึ่งมันไม่ได้เป็นสิ่งเดียวกั บที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า Reconciliation มันมีศัพท์คำหนึ่งที่ถูกเอามาพู ดถึงมากขึ้นในช่วงหลังคือ ความยุติธรรมในระยะเปลี่ยนผ่าน หรือ Transitional Justice การปรองดองเป็นส่วนหนึ่ งของกระบวนการนี้ มันเป็นโจทย์ของสังคมจำนวนหนึ่ งว่า สังคมที่มันขัดแย้งกันรุ นแรงจะสามารถกลับมาอยู่ร่วมกั นได้อย่างไร เวลาเราพูดถึงความยุติ ธรรมในระยะเปลี่ยนผ่าน เรากำลังพูดถึงสิ่งนี้ ซึ่งเป็นโจทย์ที่เกิดขึ้ นในหลายสังคม
ในสังคมที่ขัดแย้งแตกแยกกันอย่ างหนัก พูดง่ายๆ คือ รอยร้าวมันเยอะมาก ความบาดหมาง ความเกลียดชังมันเยอะมาก ซึมลึกมาก แต่ถึงวันหนึ่งคนในสังคมไม่ได้ อยากอยู่ในสภาวะแบบนั้นแล้ว และรู้สึกว่าต้นทุนที่ต้องจ่ ายมันเยอะเกินไป สังคมถึงทางตันและไปต่อไม่ได้ เช่นประเทศเป็นอัมพาต หรือเกิดสงครามกลางเมืองฆ่ากั นจนถึงจุดที่เสียหายทั้งสองฝ่ ายแล้วก็ยังไม่มีวี่แววว่าจะชนะ นี่แหละจะเขาถึงเริ่มหันมาพู ดเรื่องการปรองดอง มันต้องมีกระแสความต้ องการของคนในสังคมด้วย ไม่ใช่แค่เป็นความต้ องการของชนชั้นนำ
พอมาดูสังคมไทยตอนนี้ เลยรู้สึกแปลกเหมือนที่หลายคนตั้ งคำถาม จริงๆ ถ้าเราพูดในทางการเมืองเหมือน คสช.เองก็อยู่ในสถานะที่ได้เปรี ยบทุกอย่าง เป็นผู้ชนะยึดกุมอำนาจหมดแล้ วเบ็ดเสร็จเด็ดขาด ประชามติก็ผ่าน รัฐธรรมนูญที่ออกแบบกติกาตามที่ ตัวเองต้องการ โครงสร้างทางการเมืองใหม่ก็ได้ ทั้งหมด กลุ่มต้านเองก็แทบไม่เหลือ พอมีใครออกมาคัดค้าน เขาก็จับกุมคุมขังดำเนินคดี พรรคการเมืองก็ดูจะสยบยอม แทบจะไม่เหลือพลังฝ่ายค้านอะไร สื่อเองก็ไม่ได้กล้าตรวจสอบ คสช. มากนัก ฉะนั้นในสภาวะแบบนี้จริงๆ ไม่มีผู้นำคนไหนในโลกที่จะมาริ เริ่มกระบวนการปรองดองเอง เพราะการปรองดองมันจะเกิดขึ้ นเมื่อทั้งสองฝ่ายประเมินแล้วรู้ ว่า มันยืดเยื้อเกินไป และดูแล้วไม่มีใครแพ้ใครชนะ บาดเจ็บ สูญเสียทั้งสองฝ่าย เราไม่สามารถเอาชนะอีกฝ่ายหนึ่ งได้ และอีกฝ่ายก็ไม่ สามารเอาชนะเราได้ เขาเลยกลับมาสู่จุดที่มีความต้ องการที่จะพูดคุยกันดีกว่า ถอยกันคนละก้าว ไม่มีใครได้หมดเสียหมด ต่างคนต่างกลืนเลือด เพื่อที่จะทำให้ประเทศไปต่อได้ เลิกรบลาฆ่าฟันกัน แต่ถ้าคุณอยู่ในสถานะที่ได้เปรี ยบทุกอย่าง ในโลกนี้มันไม่มีใครริเริ่ มปรองดองหรอก คำถามที่ยังคงเป็นปริศนา การปรองดองที่อยู่ดีๆ โผ่ลขึ้นมาในช่วงนี้โดย คสช. เป็นเจ้าภาพ มันมาจากไหน อย่างไร มีจุดประสงค์อะไรแอบแฝงหรือเปล่ า
นั้นเป็นคำถามประการที่หนึ่ง ซึ่งคำตอบเองก็ยังไม่ชัดเจน เพราะมันเป็นการปรองดองที่ยังพู ดกันในเรื่องนามธรรมมาก เรายังไม่เห็นแผนการว่ าการปรองดองที่เขาพูดถึงคืออะไร แต่เท่าที่ฟังกลายเป็นว่าเขาเน้ นไปที่การปรองดองแบบ Top-Down ซึ่งเป็นเรื่องเฉพาะของชนชั้นนำ ซึ่งประหลาด และอาจจะเรียกว่าเป็ นการปรองดองแบบไทยๆ เพราะหนึ่งเป็นการริเริ่มโดยผู้ ชนะ ที่กุมอำนาจเบ็ดเสร็จ สองคือ ที่เราพูดว่าในแง่ทามไลน์เขาย้ อนกลับไปที่ปี 2548 ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของความขั ดแย้ง การที่ย้อนกลับไปตรงนั้นก็สะท้ อนว่า วิกฤตความขัดแย้งทางการเมื องรอบนี้ เป็นวิกฤตที่ประชาชนเข้ามาเกี่ ยวข้อง ความขัดแย้งไม่ได้อยู่เพียงแค่ ทักษิณ และกลุ่มชนชั้นนำที่ไม่ชอบทักษิ ณ แต่มันกลายเป็นขบวนการมวลชนที่ ต่อสู้กัน แต่พอเขามาพูดเรื่ องปรองดองรอบนี้ กลายเป็นว่าไม่ค่อยมีเนื้อหาที่ เกี่ยวข้องกับประชาชนเท่าไหร่ ยังไม่เห็นว่าจะรวมประชาชนเข้ ามาอยู่ในกระบวนการปรองดองอย่ างไร เรายังไม่เห็นการปรองดองระหว่ างประชาชนด้วยกัน ที่ขัดแย้งกัน ต่อสู้กัน มีอุดมการณ์ต่างกัน ว่าจะมีการปรองดองในส่วนนี้อย่ างไร มีแต่เพียงการพูดถึงพรรคการเมื อง แกนนำมวลชน ให้มาลงสัตยาบัน เซ็น MOU มันดูเป็นพิธีกรรมเท่านั้น
ทั้งหมดนี้มันก็ทำให้พิธี กรรมปรองดองของ คสช. หนึ่งเป็นการปรองดองที่ไม่เหมื อนที่ไหนในโลก สองคือมันเป็นการปรองดองของชนชั้ นนำที่ไม่เห็นวี่แววว่ าจะนำไปอยู่ความสงบได้อย่างไร ในเมื่อคุณไม่ได้รวมประชาชนเข้ าไป ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของความขัดแย้ ง
ตัวอย่างการปรองดองที่ ประสบความสำเร็จในประเทศอื่นๆ พวกเขามีปัจจัยอะไรที่ทำให้ การปรองดองประสบความสำเร็จ และประเทศไปต่อได้
อันนี้เป็นประเด็นสำคัญ เพราะมันยิ่งทำให้เห็นว่ าการปรองดองของไทยมันดูไม่มีที ท่าว่าจะสำเร็จ หรือเกิดมรรคผล เพราะถ้าเราดูประเทศอื่นๆ การปรองดองมันเกิดขึ้นเมื่อสั งคมพร้อมจะเปลี่ยนผ่านไปสู่ ประชาธิปไตย คือประชาธิปไตยเป็นเงื่อนไขขั้ นพื้นฐาน เวลาเราพูดถึงความยุติ ธรรมในระยะเปลี่ยนผ่าน เราหมายถึง การเปลี่ยนผ่านที่เปลี่ยนจากสั งคมเผด็จการไปสู่ประชาธิปไตย
ในทุกสังคมการปรองดองเกิดขึ้ นในบริบทนั้น ตัวอย่างที่คนพูดถึงบ่อยครั้งคื อ โมเดลของแอฟริกาใต้ ก็เป็นโมเดลหลักๆ ของการปรองดองที่ทุกคนจะต้องพู ดถึง คนผิวขาว คนผิวดำ กลับมาอยู่ร่วมกันได้อย่างไร มันก็เกิดขึ้นเมื่อชนชั้นนำผิ วขาวยอมที่จะสละอำนาจ และเปิดให้กระบวนการประชาธิ ปไตยมันเกิดขึ้น ปล่อยเนลสัน แมนเดลา ออกจากคุก ยอมให้มีการเลือกตั้งให้สิทธิกั บคนผิวดำ คนมีอำนาจมากกว่ายอมที่จะถอย อันนี้แหละที่เรียกว่าปรองดอง
แอฟริกาใต้การปรองดองเกิดขึ้ นในบริบทแบบนั้น หรือในชิลี อาร์เจนติน่า หรือที่อื่นๆ ก็ล้วนเกิดขึ้นในบริบทของการที่ ประเทศกำลังจะเริ่มมีประชาธิ ปไตยอย่างแท้จริง เพราะถ้าเป็นบริบทที่อยู่ภายใต้ เผด็จการโดยที่ยังไม่มีการปรั บตัว หรือมีแนวโน้มที่จะสร้างประชาธิ ปไตยที่แท้จริง มันจะปรองดองกันได้อย่างไร ในเมื่ออีกฝ่ายยังไม่มีสิทธิ อะไรทั้งสิ้น กระทั้งสิทธิขั้นพื้ นฐานในการแสดงความคิดเห็น คุณนึกง่ายๆ เหมือนประเทศพม่าตอนที่ทหารคุ มอำนาจอยู่ มันไม่มีสิ่งที่เราเรียกว่ าปรองดองหรอก ไม่มีเหตุผลที่เขาจะปรองดอง หรือถ้ามันมีการปรองดอง แต่ไม่ได้เกิดขึ้ นในระบอบประชาธิปไตย มันก็จะเป็นการปรองดองที่ไม่มี ความหมายอะไร เราอาจจะเรียกมันว่า ปรองดองก็ได้ ใส่เครื่องหมายคำพูดไป แต่ขอให้เข้าใจว่ามันเป็ นการปรองดองแบบไทยๆ หรือเป็นพียงพิธีกรรมที่ไม่มี ความหมาย เพราะว่าการปรองดองที่มี ความหมายมันต้องผูกกับสองสิ่งคื อ ความจริง กับความยุติธรรม
ก่อนที่จะกลับมาพูดถึงประเทศไทย ประเทศต่างๆ ที่อาจารย์ยกมาเป็นตัวอย่างเหล่ านั้น ใครคือคนกลางในกระบวนการปรองดอง หรือกระบวนการจัดการความขัดแย้ง
ก็ต่างกันไปในแต่ละประเทศ ส่วนใหญ่ก็จะมีกรรมการอิสระขึ้ นมา มีกรรมชุดหนึ่ง แอฟริกาใต้ก็มีแบบนั้น แล้วก็นำโดยคนที่เป็นที่ยอมรั บจากทั้งสองฝ่าย ตอนนั้นก็คือ เดสมอนด์ ตูตู บางประเทศในละตินอเมริกาก็ นำโดยคนที่ได้รับการยอมรับจากสั งคม และไม่ได้เป็นคู่ขัดแย้ งโดยตรงมากนัก ซึ่งในสังคมเหล่านั้นก็พอจะมี กวี นักเขียน นักวิชาการอาวุโส คณะกรรมการสิทธิมนุ ษยชนในประเทศเหล่านั้น
คำถามสำคัญของสังคมไทยก็คือ เรามีคนประเภทนี้หลงเหลืออยู่ หรือไม่ คนที่เสนอชื่อออกมาแล้วคนทุกฝ่ ายในสังคมจะยอมรับ ว่าอย่างน้อยๆ เขาไม่ได้เลือกข้างอย่างสุดโต่ง หรือเห็นว่าจะสามารถทำหน้าที่ ได้อย่างซื่อสัตย์จริงใจ เป็นคำถามที่โยนทิ้งเอาไว้ แต่แน่นอนที่สุดทหารไม่ใช่คนที่ จะมาทำหน้าที่ตรงนี้ได้ ถ้าเราดูจากโมเดลของประเทศอื่น เพราะเรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องที่ รัฐบาลจะมาทำเอง ผู้ขัดแย้งทั้งสองฝ่ายจะเข้ ามาทำเองไม่ได้ แอฟริกาใต้ตอนนั้น เนลสัน แมนเดลา ก็ไม่ได้เป็นประธานเอง เพราะหากเป็นอย่างนั้นอีกฝ่ ายหนึ่งก็ไม่มีทางยอมรับ และก็ไม่ใช่ว่าอดีตผู้นำผิ วขาวมาเป็นประธานเอง ฝ่ายคนผิวดำก็จะไม่ยอมรับอี กเหมือนกัน ฉะนั้นมันต้องเป็นคนที่ทั้ งสองฝ่ายยอมรับ
ทีนี้ในสังคมไทย เราคงปฏิเสธไม่ได้ว่าตั้งแต่ปี 2548 จนถึงปัจจุบัน ทหารไม่ได้อยู่ในสถานะที่จะเป็ นคนกลางได้ เพราะทหารเองก็อยู่ในความขัดแย้ ง และถ้าเราดูจากบทเรียนของต่ างประเทศทหารจะมาทำหน้าที่เป็ นคนกลางตรงนี้ไม่ได้
ตามประวัติการเมืองไทยที่ผ่ านมาเราเคยมีช่วงเวลาที่จะเรี ยกว่า เกิดการปรองดองจริงๆ ไหม เช่นตามโมเดลที่ สปท. เสนอเรื่องกระบวนการปรองดอง โดยยกนโยบาย 66/23 ในสมัยพลเอกเปรม 66/23 เรียกว่าการปรองดองได้หรือไม่ หรือว่าช่วงหลังเหตุการณ์พฤษภา ปี 2535 ซึ่งหลังจากนั้นก็มีการร่างรั ฐธรรมนูญฉบับปี 2540 ขึ้นมา ทั้งสองเหตุการณ์เล่านี้ เราสามารถมองว่าเป็ นการปรองดองได้หรือไม่
มันไม่ใช่นะ จริงๆ ไม่เข้าข่ายเลย หลังจากเหตุการณ์ปี 2535 มันไม่ได้มีการปรองดองอะไร เหตุการณ์มันคื อทหารออกมาปราบประชาชนจนมีผู้ เสียชีวิต แต่ที่สุดแล้วเหตุการณ์ครั้งนั้ นทหารแพ้ สุดท้ายก็มีการตั้งคณะกรรมการขึ้ นมาชุดหนึ่งที่ไต่สวนหาความจริง ซึ่งมีนักวิชาการ NGOs นายแพทย์เข้าไปเกี่ยวข้อง แต่ความจริงเหล่านั้นเมื่ อทำเสร็จออกมาเป็นรายงานก็ถู กเซ็นเซอร์ด้วยไม่ได้เผยแพร่สู่ สาธารณะ จากนั้นก็ไม่ได้มีกระบวนการอย่ างอื่นที่จะสมานแผล เยียวยา หรือทำให้คู่ขัดแย้งต้ องมาตกลงกันในการสร้างฉันทามติ ใหม่
สาเหตุที่ไม่มีกระบวนการอื่นๆ ตามมาส่วนหนึ่งก็เป็นเพราะว่า เหตุการณ์นั้นจบลงที่ความพ่ ายแพ้ของทหาร และก็ต้องกลับเข้ากรมกองไป กระบวนการแบบประชาธิปไตยก็เกิ ดขึ้นมาหลังจากนั้น และโจทย์ตอนนั้นเขามุ่งไปที่ การปฏิรูปการเมือง โจทย์ไม่ได้มุ่งไปที่การแก้ไขปั ญหาความขัดแย้งปี 2535 ที่ผ่านมาอย่างไร เพราะรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้ งเองก็อ่อนแอ ไม่ได้เข้มแข็ง เลยไม่กล้าที่จะไปแตะประเด็นอ่ อนไหวอย่างเรื่องความขัดแย้ง คุณก็ต้องไปพูดเรื่องว่า ใครจะต้องรับผิดชอบในความสูญเสี ยตรงนั้น จะเยียวยาผู้เสียหายอย่างไร กองทัพต้องรับผิดชอบมากน้อยแค่ ไหน ถ้าแตะประเด็นเหล่านี้รัฐบาลก็ อาจจะโดนรัฐประหารไปแล้ว ฉะนั้นประเด็นนี้มันก็ถู กละเลยไป ไปมุ่งที่ร่างรัฐธรรมนูญใหม่ สร้างกติกาใหม่และมองไปในอนาคต
ส่วน 66/23 ที่คนพูดถึงกับเยอะในช่วงนี้จริ งๆ แล้วถ้าใครรู้ประวัติศาสตร์ก็ จะรู้ว่ามันไม่ใช่การปรองดอง ถ้าเราใช้ในความหมายแบบที่ สากลโลกเขาใช้กัน และตอนนั้นคนที่มีบทบาทจริงก็ ไม่ใช่พลเอกเปรม แต่เป็นบิ๊กจิ๋ว พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ ซึ่งตอนนั้นเป็นเสธ เป็นระดับมันสมองของกองทัพ
66/23 จริงๆ แล้วมันเป็นนโยบายทางการเมือง มันเป็นกลยุทธที่ใช้เอาชนะคอมมิ วนิสต์ และเป็นกลยุทธที่ประสบความสำเร็ จ เป็นกลยุทธที่ฉลาดเพราะมันดึ งมวลชนนักศึกษาออกจากพรรคคอมมิ วนิสต์ เป้าประสงค์มันไม่ใช่ การปรองดองตั้งแต่แรก ไม่ใช่การคืนดีกับฝ่ายตรงข้าม หรือไปโอบอุ้มนักศึกษา ไปโอบกอด และยอมรับว่าเราเองเป็นคนในสั งคมเดียวกัน นักศึกษาควรจะมีสิทธิเสรีภาพ ควรจะมีศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ไม่ใช่แบบที่เกิดขึ้นในแอฟริ กาใต้ เพราะการปรองดองมันต้องมี การยอมรับด้วยว่าทั้งสองฝ่ายมี ส่วนผิดพลาด ไม่มีใครถูกหมดผิดหมด เรามาจดจำอดีตร่วมกันบางอย่าง พูดความจริง สร้างกระบวนการเรียนรู้ร่วมกัน ให้อภัยกันได้ในบางจุด ส่วนจะไปถึงขั้ นเอาใครมาลงโทษหรือไม่นั่นเป็ นอีกเรื่องหนึ่ง ว่าจะทำได้มากน้อยแค่ไหน บางประเทศก็ทำได้ เช่นประเทศเกาหลีใต้ ชิลี เอาผู้นำที่มีส่วนในการละเมิดสิ ทธิมนุษยชนประชาชนมาลงโทษได้
การจะปรองดองอย่างน้อยมันยอมให้ ความจริงได้เปิดเผย เพื่อที่คนจะได้รู้สึกว่าได้รั บความเป็นธรรม ได้รับการเยียวยา เฉพาะในช่วงสิบปีที่ผ่านมามี ประชาชนสูญเสียเยอะ บาดเจ็บ ล้มตาย กระทั้งสูญหาย ครอบครัวเขาอยากรู้ว่าทั้ งหมดใครเป็นคนทำ ใครจะเป็นคนรับผิดชอบ นี่แหละที่เป็นส่วนหนึ่ งของกระบวนการปรองดอง และเยียวยา 66/23 ไม่เกี่ยวอะไรกับเรื่องพวกนี้ เลย คือมันเป็นโนบายทางการเมืองอั นหนึ่งที่มาจากฐานคิดของรั ฐไทยว่า จะสู้หรือเอาชนะคอมมิวนิสต์ให้ ได้อย่างไร มันก็เป็นเพียงการตระหนักว่ าจะชนะคอมมิวนิสต์ จะใช้วิธีการทางการทหารอย่างเดี ยวไม่ได้ รบกันไปก็ยืดเยื้อก็เลยต้องใช้ นโยบายอย่างอื่น ใช้นโยบายทางการเมือง นโยบายในการเปลี่ยนความคิดอุ ดมการณ์ของคน
และยิ่งช่วงที่ผ่านมาที่มีหยิ บเรื่อง 66/23 ขึ้นมาพูดอีกครั้งมันก็สะท้ อนได้ว่าในเครือข่ายผู้กุ มอำนาจไม่ได้ต้องการที่ จะปรองดองจริงๆ
ใช่ เพราะมันเป็นการเอาชนะทางการเมื อง โดยแยกสลายมวลชนของฝ่ายตรงกันข้ าม และบริบทของความขัดแย้งก็ต่างกั นเยอะ ช่วงนั้นเกิดสงครามกลางเมืองที่ รัฐไทยสู้กับคอมมิวนิสต์ ซึ่งเป็นองค์กรติดอาวุธทั้งคู่ หรือในแง่หนึ่งมันเป็นความขั ดแย้งระหว่างรัฐกับประชาชน แต่ในความขัดแย้งตั้งแต่ปี 2548 ถึงปัจจุบันมันไม่ใช่แค่รัฐกั บประชาชน ประชาชนก็ขัดแย้งกันเอง และมีหลายฝักหลายฝ่าย ส่วนรัฐเองก็แตกกระจายไม่มี ความเป็นเอกภาพ มันก็มีชนชั้นนำหลายกลุ่มที่ขั ดแย้งกัน ถ้าเทียบกันแล้วปมความขัดแย้ งในปัจจุบันมันยากกว่า เพราะความขัดแย้งมันซึมลึ กลงไปในระดับครอบครัว ระดับความสัมพันธ์ในชุมชน คนในหมู่บ้านเดียวกัน คนในครอบครัวเดียวกัน หรือคนในวงการเดียวกันก็ขัดแย้ งกันเอง แตกแยก บาดหมางกันหมด
ถ้านับในช่วงตั้งแต่ปี 2548 มาจนถึงปัจจุบัน หากเขายังยืนยันว่าจะดำเนิ นการปรองดอง ในแบบของเขาจริงๆ อาจารย์คิดว่าเหตุการณ์ ทางการเมือง หรือความสูญเสียทางการเมืองใดบ้ างที่ห้ามลืม
การปรองดองที่มีความหมายมันต้ องมีสองอย่าง คือความจริงกับความยุติธรรม ถ้าไม่อย่างนั้นจะปรองดองไปเพื่ ออะไร คือถ้าเราอยู่ในจุดที่สูญเสีย หรือเราเป็นพ่อแม่ของผู้ที่เสี ยชีวิตจากเหตุการณ์ทางการเมือง หรือถูกตัดสินจำคุก เราก็คงจะถามว่าจะปรองดองเพื่ ออะไร หรือปรองดองในความหมายไหน และสิ่งที่ได้รับกลับมามั นแทบไม่มีคำตอบ หรือไม่มีประโยชน์สำหรับเขาเลย
การปรองดองที่บอกว่า ต่อไปนี้เรามาตกลงกันมาเซ็นสั ญญากันว่า ต่อไปนี้เราจะไม่ทะเลาะกันอีก แต่ความสูญเสียในอดีตที่ผ่ านมาล่ะ มันไม่ต้องมีใครรับผิ ดชอบเลยเหรอ มันคล้ายๆ กับว่า ผมเป็นผู้มีอิทธิพลคนหนึ่ง และผมมีกำลังมาก ตอนนี้ผมต่อยทุกคนจนสลบเหมื อดกองอยู่กับพื้น และผมบอกว่าทุกคนลุกขึ้ นมาและบอกกับทุกคนว่า ตอนไปนี้ผมจะไม่ทะเลาะกับพวกคุ ณแล้วนะ พวกคุณก็อย่าทะเลาะกันเองอีก และอย่ามาทะเลาะกับผมด้วย เดินหน้าต่อไปดีกว่า แต่เดินหน้าไปตามกฎกติกาที่ ผมสร้างไว้ และผมเรียกการกระทำแบบนี้ว่ าการปรองดอง
ในแง่หนึ่งนี่คือการมัดมือชก ในสถานการณ์ที่ฝ่ายหนึ่งคุ มอำนาจทุกอย่าง ขณะที่คนสลบเหมือดก็ไม่ได้อยู่ ในสถานะที่จะพูดได้ว่าไม่ อยากปรองดอง เพราะอาจจะเหยียบซ้ำ มันก็เป็นการปรองดองไฟท์บังคั บของผู้ชนะที่มีเหนือผู้แพ้ เพื่อให้ผู้แพ้สยบยอม
การปรองดองมันเกิดขึ้นเอง หรือปล่อยให้ระยะเวลาเยี ยวยาความขัดแย้งไม่ได้ มันไม่เหมือนกับแฟนเลิกกัน ช่วงแรกไม่พูดไม่คุยกัน แต่เวลาผ่านไปสักพักก็กลับมาคุ ยกันได้ แต่นี่คือสังคมที่แตกแยกกันอย่ างรุนแรง ซึ่งมีทั้งการบาดเจ็บและความสู ญเสีย มันไม่ง่ายที่จะกลับมาสมานรอยร้ าว หรือกลับมาอยู่ร่วมกันอีกครั้ งหนึ่ง ถ้าทะเลาะกันโดยไม่สูญเสี ยอาจจะง่ายกว่า ถ้าผมแค่ด่าคุณเฉยๆ ต่อให้หยาบคายแค่ ไหนความบาดหมางมันอยู่แค่ระดั บหนึ่ง แต่ถ้าขั้นยิงกัน ฆ่ากัน หรือผมไปฆ่าลูกหลานคุณ ความบางหมาดมันลึกกว่านั้นเยอะ และโอกาสที่คุณอยากจะกับมาคุยกั บผมมันยากกว่านั้นเยอะ
สังคมไทยช่วง 10-12 ปีที่ผ่านมามันเกิดความสูญเสี ยเยอะ และเกิดขึ้นกับทุกฝ่าย ทั้งเสื้อเหลือง เสื้อแดง กปปส. เจ้าหน้าที่รัฐเองก็เสียชีวิต เพราะฉะนั้นถ้าจะปรองดอง เยียวยากันจริงๆ ทุกฝ่ายต้องมีโอกาสได้พูดถึ งบาดแผลของตัวเอง ฉะนั้นที่คุณถามว่าเหตุการณ์ อะไรที่ห้ามลืม คำตอบมันคือทุกเหตุการณ์ แม้จะมีบางฝ่ายที่เป็นผู้ถู กกระทำซ้ำๆ มากกว่า แต่มันต้องเปิดโอกาสให้ทุกฝ่ ายได้พูด
แม้แต่เนลสัน แมนเดลา เองก็ยอมรับฝ่ายของตัวเองมี การใช้อาวุธในการต่อสู้เพื่อให้ ได้มาซึ่งอิสรภาพ เพราะมีบางการกระทำที่เป็นเป็ นการละเมิดสิทธิของฝ่ายตรงข้ ามเช่นกัน มันก็ต้องพูดทั้งหมด โลกนี้ไม่ใช่สีขาวดำ ไม่ได้มีแค่เทพกับมาร ถ้ายังมองว่าเป็นเทพกับมารก็ไม่ จำเป็นต้องปรองดอง เพราะอย่าลืมว่าจะปรองดองได้ต้ องมีความจริง กับความยุติธรรม และเมื่อเรารู้ความจริงแล้ว แน่นอนสังคมต้องทวงถามถึงความยุ ติธรรม ไม่เช่นนั้นการรู้ความจริงเพี ยงอย่างเดียวก็อาจจะไม่มี ประโยชน์อะไรเลย และสิ่งที่สำคัญที่สุดคือ ไม่ใช่มองหาความยุติธรรมจากอดี ตอย่างเดียวเท่านั้น แต่ต้องเห็นความยุติ ธรรมในเวลาปัจจุบันด้วย เพราะจนถึงตอนนี้ก็ยังมีคนถู กละเมิดสิทธิ มีคนถูกจับติดคุกอยู่ ณ วินาทีที่เรากำลังคุยกันอยู่นี้ ยังมีการปิดกั้น ไม่ให้คนได้พูด ไม่ให้คนได้แสดงความคิดเห็นอย่ างเต็มที่ ความจริงก็ไม่มีวันปรากฎ ในสภาพแบบนี้คนที่ได้รับความอยุ ติธรรมเขาจะอยากปรองดองได้อย่ างไร
สิ่งที่เราเห็นอยู่มันเลยทำให้ อดคิดไม่ได้ว่า การปรองดองครั้งนี้ มันคือการจัดระเบียบทางการเมื องใหม่แค่นั้นเอง และเป็นการทำให้ชนชั้นนำกลุ่มอื่ นๆ และภาคประชาชนไม่ว่ากลุ่มใดก็ ตามต้องยอมศิโรราบ และเงียบเสียง ความหมายมันอาจจะมีแค่นี้ เพราะจริงๆ แล้วเขาก็อาจจะยังกลัวว่าระเบี ยบทางการเมืองใหม่ที่เขาจัดไว้ เมื่อถึงเวลาหนึ่งมันอาจจะมี คนลุกขึ้นมาต่อต้าน คัดค้านอีก การปรองดองของเขาก็เป็ นการกำราบล่วงหน้า ว่าต่อไปนี้อย่าก่อปัญหาอีก และให้ทุกคนมาอยู่ภายใต้กติ การที่ข้าพเจ้ากำหนด เล่นไปตามบทที่ข้าพเจ้าวางไว้ ให้
ถ้าเรามองว่านี่คือการปรองดอง ซึ่งเป็นการปรองดองที่ไม่ รวมประชาชนเข้าไปอยู่ ในกระบวนการใดๆ ทั้งสิ้นมันก็เป็นได้เพียงแค่ การหลอกตัวเองชั่วคราวเท่านั้ นเอง
แสดงความคิดเห็น