ทำไมรัฐประหารในตุรกีถึงล้มเหลว? : บทเรียนและคำถามสำคัญ

ขบวนการประชาธิปไตยใหม่ New Democracy Movement - NDM 

ทำไมรัฐประหารในตุรกีถึงล้มเหลว? : บทเรียนและคำถามสำคัญ

เมื่อคืนวันศุกร์ที่ผ่านมา พื้นที่สำคัญหลายจุดในเมืองอังการาและอิสตันบูลของประเทศตุรกีตกอยู่ภายใต้การควบคุมของทหารกลุ่มหนึ่งที่พยายามทำรัฐประหารเพื่อโค่นอำนาจประธานาธิบดีเรเจป ทายยิป แอร์โดอัน แต่ประชาชนฝ่ายสนับสนุนรัฐบาลจำนวนหลายหมื่นคนได้ออกมาต่อต้านการรัฐประหารในครั้งนี้ ทำให้มีผู้เสียชีวิตกว่า 200 คน ทหารกว่า 2,800 นายที่พยายามทำรัฐประหารถูกจับกุมโดยตำรวจและประชาชน ผู้พิพากษา 2,745 คน ถูกไล่ออกหลังจากพบว่ามีส่วนเกี่ยวข้องกับกลุ่มที่พยายามทำรัฐประหารในครั้งนี้ และสมาชิกของศาลฎีกาอีก 140 คนถูกออกหมายจับ

รัฐประหารครั้งนี้กลายเป็นรัฐประหารที่ล้มเหลวในที่สุด สำนักข่าวบีบีซีของประเทศอังกฤษรายงานว่าเหตุที่เป็นเช่นนั้นก็เพราะว่า

1. คณะรัฐประหารไม่สามารถควบคุมสื่อได้ทั้งหมดถึงแม้ว่าคณะรัฐประหารจะเข้าควบคุม TRT หรือสถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศตุรกี และเผยแพร่ประกาศของคณะรัฐประหารว่า “คณะรักษาความสงบ” ได้ทำการเข้าควบคุมประเทศและประกาศเคอร์ฟิวแล้ว CNN ของตุรกีระงับการออกอากาศในขณะที่ทหารเข้ามาในห้องควบคุม และสื่อสั่งคมออนไลน์ต่างๆอย่างเฟสบุ๊ก, ทวิตเตอร์ ก็ใช้การไม่ได้ ทว่า คณะรัฐประหารก็เข้าควบคุมสื่อได้ไม่นาน ภายหลังจากที่ประธานาธิบดีแอร์โดอันลงจากเครื่องบิน ก็ได้ทำการติดต่อ CNN ตุรกี ผ่านวิดิโอคอล์ เพื่อเรียกร้องให้ชาวตุรกีออกมาต่อสู้กับทหารบนท้องถนน และในที่สุดประชาชนฝ่ายสนับสนุนรัฐบาลพร้อมกำลังตำรวจก็เข้ามาจับกุมทหารที่อยู่ในสถานีได้หมด

2. ทหารและประชาชนหลายฝ่ายไม่ได้สนับสนุนการรัฐประหารครั้งนี้

รัฐประหารจะสำเร็จ ต้องได้รับการสนับสนุนจากทุกภาคส่วนของกองทัพ ถึงแม้ว่าการรัฐประหารในครั้งนี้ ทหารหลายคนจะร่วมด้วย แต่เสนาธิการทหาร และผู้บัญชาการทหารในอิสตันบูลนั้นไม่เอาด้วย
เสนาธิการกองทัพเรือและผู้บัญชาการหน่วยรบพิเศษก็ออกมากล่าวโจมตีการรัฐประหาร และเครื่องบิน F-16ยังถูกส่งไปโจมตีรถถังของฝ่ายรัฐประหารอีกด้วย

ยิ่งไปกว่านั้นการรัฐประหารครั้งนี้ก็ไม่ได้รับการสนับสนุนทางการเมืองหรือทางสาธารณะ พรรคฝ่ายค้านของตุรกีกล่าวว่า ตุรกีเผชิญหน้ากับรัฐประหารมามากพอแล้วและไม่อยากเห็นเหตุการณ์แบบนี้ซ้ำอีก

อย่างไรก็ดีผู้เชี่ยวชาญด้านตุรกีหลายคนก็ไม่ปฎิเสธว่า รัฐบาลของแอร์โดอันนั้นมีลักษณะอำนาจนิยม และทำให้กระบวนการยุติธรรมเป็นอัมพาต ตามที่คณะรัฐประหารกล่าวอ้างจริง ห้าปีภายใต้รัฐบาลแอร์โดอัน ได้ทำลายความเป็นอิสระของสถาบันสำคัญต่างๆในประเทศเช่น สถาบันสื่อ, สถาบันการศึกษา, ภาคประชาสังคม, และล่าสุดคือศาลสูงสุดที่เป็นเสาหลักของประเทศถึงสองศาล หรือพูดอีกอย่างก็คือว่ารัฐบาล AKP ของแอร์โดอันนี้กำลังทำลายประชาธิปไตยในตุรกีลงเรื่อยๆ

การรัฐประหารในครั้งนี้จึงทำให้หลายฝ่ายกังวลว่าอาจจะยิ่งเป็นการสร้างความชอบธรรมให้กับรัฐบาลในการเสริมสร้างอำนาจให้กับตัวเองมากขึ้นไปอีก บทเรียนที่สำคัญจากตุรกีคือ แม้ว่าพรรคฝ่ายค้านของตุรกีจะไม่เห็นด้วยกับรัฐบาลของนายแอร์โดอันเพียงใด แต่พวกเขาก็เห็นว่าการใช้กองทัพมายึดอำนาจนั้นเป็นสิ่งที่ไม่ชอบธรรม คำถามสำคัญต่อไปก็คือในระบอบประชาธิปไตย เราจะต่อสู้กับรัฐบาลอำนาจนิยมได้อย่างไรโดยไม่ใช้กำลังทหาร?

รักษ์ชาติ วงศ์อธิชาติ
นักศึกษาปริญญาโทสาขาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ที่มาข่าวบางส่วนจาก:
Coup attempt shakes up Turkish judiciary with big shift,http://www.hurriyetdailynews.com/coup-attempt-shakes-up-tur…

Why did Turkish coup plot fail?, http://www.bbc.com/news/world-europe-36814044

Death knell looms for Turkey's judicial independence, http://www.al-monitor.com/…/turkey-purge-against-judiciary-…

The tragedy of Turkey's attempted coup, http://edition.cnn.com/…/opinions/turkey-coup-attempt-white/

ภาพทหารยกมือยอมแพ้และวางอาวุธจาก: BBC และ CNN